Trong lịch sử thiết kế logo hiện đại, hiếm có công cụ nào gây nhiều tranh luận như lưới vòng tròn và hệ thống tỉ lệ vàng. Chúng xuất hiện dày đặc trên các bản thuyết trình thương hiệu, như một minh chứng cho tính toán chính xác và sự “thiêng liêng” của hình học thuần túy.
Tuy nhiên, một thực tế ít được thừa nhận là nhiều designer sử dụng những vòng tròn này chỉ như một cách “làm cho nguy hiểm”, nhằm tạo cảm giác chuyên nghiệp với khách hàng, mà không thực sự hiểu bản chất của chúng.
Trong không ít trường hợp, quá trình thiết kế logo diễn ra khá cảm tính: designer phác thảo tự do, rồi đến giai đoạn cuối mới “phủ” lên những vòng tròn với mục đích trang trí bản thiết kế, như thể chỉ cần có lưới là ý tưởng trở nên logic và đáng tin cậy. Đây chính là lầm tưởng phổ biến, bởi trên thực tế, vòng tròn không tự thân mang lại sự chuẩn mực. Giá trị của chúng chỉ tồn tại khi được sử dụng như công cụ dựng hình để kiểm soát tỷ lệ, nhịp điệu, và sự hài hòa.
Optical Balance trong thiết kế logo – Sự cân bằng không nằm trên thước đo
Nguyên lý optical balance không đề cao tính chính xác hình học tuyệt đối. Trái lại, nó tập trung vào cảm nhận thị giác tự nhiên của con người, thứ vốn chịu ảnh hưởng bởi các hiện tượng như bẻ cong ánh sáng, quán tính thị giác và nhận thức về trọng lượng hình khối.
Trong thực hành thiết kế logo và type design, optical balance thể hiện qua các hiệu chỉnh tinh tế nhưng thiết yếu: overshoot (phần đỉnh và đáy của đường cong vươn nhẹ ra ngoài baseline hoặc cap height), điều chỉnh độ dày ngang dọc của stroke, hoặc thay đổi độ mở của counter form để đạt cảm giác “thở” hợp lý.
Ví dụ, trong thiết kế serif truyền thống, các stroke ngang luôn được vẽ dày hơn stroke dọc để tạo cảm giác đồng đều, mặc dù về mặt vật lý, chúng nặng hơn. Tương tự, một hình tròn khi đặt cạnh hình vuông cùng kích thước sẽ trông nhỏ hơn, dẫn đến việc các type designer luôn phải cho hình tròn overshoot một phần để đạt được cảm giác cân bằng thực sự.
Lưới hình học trong thiết kế logo – Công cụ hay lớp ngụy trang?
Hệ thống vòng tròn và lưới tỉ lệ vàng, trên thực tế, là những công cụ dựng hình quý giá. Chúng cung cấp nền tảng hình học giúp thiết kế logo đạt sự nhất quán, logic cấu trúc, và tạo thuận lợi cho việc mở rộng hệ sinh thái thương hiệu.
Thế nhưng, vấn đề nảy sinh khi designer xem chúng như lớp ngụy trang cho ý tưởng chưa đủ thuyết phục, biến mọi đường cong, góc bo thành hệ quả tất định của lưới mà bỏ qua nguyên tắc tối thượng: sự hài hòa thị giác.
Logo Pepsi từng bị chế nhạo vì file thiết kế dày hàng chục trang phân tích lực từ trường trái đất, tỷ lệ vũ trụ… Trong khi đó, logo Twitter – dù trình bày bằng các vòng tròn Fibonacci – vẫn được tinh chỉnh thủ công để đảm bảo optical correction. Điều này khẳng định: mọi lưới dựng hình chỉ dừng lại ở vai trò nền tảng. Quyết định cuối cùng luôn thuộc về con mắt, sự cảm nhận, và kinh nghiệm của designer.
Thị giác không phải toán học – nhưng vẫn cần toán học trong thiết kế logo
Một sự thật không thể phủ nhận là, thị giác con người luôn khao khát sự hài hòa. Các hệ tỉ lệ vàng, vòng tròn đồng tâm hay modular grid đều xuất phát từ nhu cầu ấy. Tuy nhiên, quá trình diễn giải và ứng dụng chúng đòi hỏi một tư duy thiết kế vượt lên trên công thức.
Chính xác về mặt toán học không đồng nghĩa với chính xác về mặt thị giác. Nếu một logo được dựng hoàn hảo theo hình học nhưng tạo cảm giác cứng nhắc, bất đối xứng thị giác hoặc gây khó chịu về cảm xúc, nó vẫn thất bại.
Trong thiết kế logo, vòng tròn không tự thân làm cho thiết kế trở nên “nguy hiểm” hay chuyên nghiệp hơn. Chúng là công cụ để kiến tạo những đường cong chính xác, nhịp điệu logic và khả năng tái hiện nhất quán. Tuy nhiên, optical balance mới là nguyên lý chi phối vẻ đẹp thực sự của thiết kế. Nó không tồn tại trên giấy vẽ mà tồn tại trong mắt người nhìn.
Một nhà thiết kế giỏi cần biết khi nào tuân thủ vòng tròn, và khi nào phá bỏ nó vì thị giác. Bởi cuối cùng, như triết gia nghệ thuật Rudolf Arnheim từng viết: “Sự cân bằng thị giác là cội rễ của mọi cảm xúc thẩm mỹ. Và cảm xúc ấy không nằm trong lưới dựng, mà nằm trong mắt người xem.”
